رمان‌های کرونايی! {قسمت اول}

 گروه فرهنگ و هنر: به گزارش بولتن نیوز به نقل از هفت صبح، کدام رمان‌های علمی - تخیلی شیوع ویروس در جهان را پیش‌بینی کرده بودند؟

چشم‌های تاریکی

این روز‌ها همه جا در کانال‌ها و سایت‌های ادبی، بخش‌هایی از معرفی‌نامه دین ری کونتز دست به دست می‌شود؛ نویسنده‌ای که سال ۱۹۸۱ در رمان "چشم‌های تاریکی" شیوع ویروس کرونا را با نام "ووهان -۴۰۰" پیش‌بینی کرده بود! این نویسنده آمریکایی، یکی از چهره‌های مشهور رمان‌نویسی در عرصه رمان‌های علمی-تخیلی است. ماجرای "چشم‌های تاریکی"، اما به قصه مادری برمی‌گردد که فرزندش را به اردو می‌فرستد؛ اردو در کوهستانی جنگلی برگزار شده است.

مادر مثل هر والدین دیگری توقع دارد که فرزندش تجربیات خوبی در این اردو به دست بیاورد، اما بعد از مدتی می‌فهمد که هیچ خبری از فرزندش و گروهی که همراه آن‌ها به اردو رفته نیست. اینجاست که خبر می‌رسد تمامی اعضای شرکت‌کننده در این اردو به همراه راهنما و حتی راننده مرده‌اند. کسی هم هیچ توضیحی برای این مرگ ندارد. فقط پیام‌هایی دست مادر می‌رسد مبنی بر اینکه پسرش زنده است.

این معما به تدریج در طول رمان رمزگشایی می‌شود و قصه می‌رسد به چین؛ جایی که آزمایشگاهی چینی در حال ساخت ویروسی به نام "ووهان-۴۰۰" است. این ویروس قرار است در سال ۲۰۲۰ در تمام جهان منتشر شود. عجیب اینجاست عملکرد ویروسی که دین ری کونتز در رمانش از آن نام می‌برد دقیقاً متمرکز بر ریه‌های انسان است؛ ویروسی که هیچ دارویی هم روی آن اثر نمی‌کند و راهی برای درمانش وجود ندارد. کونتز در رمانش این ویروس را سلاحی بیولوژیک علیه نسل بشر می‌داند که به دست عده‌ای ساخته شده تا بخشی از جمعیت جهان را نابود کند.

این نویسنده تابستان همین امسال هم رمانی نوشته بود به نام "پنجره شب" که یکی از آثار پرفروش نیویورک‌تایمز بود. دین کونتز در این کتاب که پنجمین جلد از سری داستان‌های "جین هاک" است، داستان مأمور سابق FBI را در تعقیب گروهی مجرم روایت می‌کند. دیگر رمان‌های سری داستان‌های "جین هاک" پیش از این با نام‌های "گوشه‌ای خلوت"، "اتاق زمزمه"، "راه‌پله کج" و "در ممنوع" منتشر شده بودند.

جنگ جهانی ز

نبرد با زامبی‌ها فقط معطوف به آثار سینمایی و بازی‌های رایانه‌ای نمی‌شود. اتفاقاً زیرژانر (ساب‌ژانری) در ادبیات علمی-تخیلی جهان وجود دارد به همین نام. در واقع به رمان‌هایی می‌گویند که در آن زامبی‌ها حضور پیدا می‌کنند و عموماً هم کلیت داستان به نبرد انسان‌ها با این موجودات می‌گذرد. اما رمان "جنگ جهانی ز" که در ایران با ترجمه حسین شهرابی و از سوی انتشارات "کتابسرای تندیس" منتشر شد، فقط به زامبی‌ها اختصاص ندارد. عجیب این بود که نویسنده این رمان، مکس بروس، به ویروسی در رمانش اشاره کرده بود که در چین ظهور پیدا می‌کند. تفاوت این بود که ویروس "جنگ جهانی ز" آدم‌ها را تبدیل به زامبی می‌کرد.

این کتاب اولین بار در سال ۲۰۰۶ وارد بازار نشر شد. روایت رمان گزارش‌هایی متعدد از یکی از مأموران "کمیسیون پساجنگ سازمان ملل" است؛ کمیسیونی که مکس بروس پیش‌بینی کرده بود در جهان آخرالزمانی به وجود خواهد آمد. وظیفه این کمیسیون در واقع مقابله انسان‌ها با مشکلات و بیماری‌هایی است که مثل طاعون به جان بشر می‌افتد. مکس بروس، نویسنده رمان "جنگ جهانی ز" متولد ۱۹۷۲، فیلمنامه‌نویس و نویسنده‌ای آمریکایی است که از سال ۲۰۰۱ تاکنون، تمامی نوشته‌ها و پژوهش‌های خود را به زامبی‌ها اختصاص داده است. بروکس در نیویورک به دنیا آمد. او در کالج پیتزر به تحصیل در رشته تاریخ روی آورد و در سال ۱۹۹۴ از دانشگاه واشنگتن دی. سی فارغ‌التحصیل شد.

اولین کتاب بروکس در سال ۲۰۰۳ به انتشار رسید.

در بخشی از رمان "جنگ جهانی ز" نوشته مکس بروکس می‌خوانیم: "آخرین تونلی که چک کردیم به خاطر خرج‌های تله‌های انفجاری فرو ریخته بود. یک دست از لای سنگ‌های آهکی بیرون زده بود، هنوز داشت تکان می‌خورد. خم شدم و دست را گرفتم و بعد ناگهان فشارش را حس کردم. مثل ضربه پتک داشت انگشت‌هایم را خرد می‌کرد. دستم را عقب کشیدم و سعی کردم فرار کنم. ولم نمی‌کرد. "

گذرگاه

سه‌گانه "گذرگاه"‌شامل سه عنوان رمان به نام‌های "گذرگاه"، "دوازده" و "شهر آینه‌ها" با ترجمه یکی از مترجمان خوب کشورمان، محمد جوادی و از سوی انتشارات "کتابسرای تندیس" منتشر شد؛ رمانی که نویسنده آن، جاستین کرونین، ۱۰ سال برای نوشتنش وقت گذاشت. منتقدان و خوانندگان حرفه‌ای از آن با عنوان یکی از رمان‌هایی یاد می‌کنند که به نوعی کارگاه داستان نویسی است و مهارت و قدرت نویسنده در روایتگری را نشان می‌دهد.

ضمن اینکه برای علاقه‌مندان فضا‌های آخرالزمانی هم پیشنهادی کم‌نظیر به شمار می‌آید. بخش‌های اول و دوم این سه‌گانه با نام‌های "گذرگاه" و "دوازده" در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۲ منتشر شد و "شهر آینه‌ها" هم در سال ۲۰۱۶. این مجموعه پرفروش‌ترین سه‌گانه نیویورک تایمز هم بود و در ایران هم با استقبال خوانندگان مواجه شد. حتی تحسین و تعریف یکی از مشهورترین نویسندگان ژانر رمان‌های ترس و علمی-تخیلی، یعنی استیون کینگ را هم به دنبال داشت.

ماجرای رمان به ویروس جدیدی برمی‌گردد به نام "فانینگ" که در رمان از آن با عنوان "مورد صفر" یاد می‌شود؛ ویروسی که قادر است انسان‌ها را تبدیل به خون‌آشام کند. حکومت تصمیم می‌گیرد برای آزمایش تولید واکسن علیه این ویروس از محکومین به اعدام استفاده کند. در واقع می‌خواهد تست واکسن را روی کسانی انجام دهد که مرگ‌شان قطعی شده. به این ترتیب ۱۲ نفر محکوم به اعدام انتخاب می‌شوند، اما واکسن روی هیچ‌کدام‌شان تأثیری ندارد، چون همگی به خون‌آشام تبدیل می‌شوند و هیچ بهبودی حاصل نمی‌شود.

اما درباره نویسنده رمان باید گفت جاستین کرونین در سال ۱۹۶۲ در نیواینگلند آمریکا به دنیا آمد. او دوره کارشناسی‌اش را در دانشگاه هاروارد در رشته ادبیات انگلیسی گذراند و پس از آن برای ادامه تحصیل وارد رشته نویسندگی در دانشگاه آیووا شد. کرونین حالا استاد دانشگاه رایس در تگزاس است و برای نوشتن رمان‌هایش جوایز متعددی به دست آورده. سه‌گانه "گذرگاه" او ترکیبی است از ژانر‌های وحشت، علمی-تخیلی و فانتزی. جالب اینجاست ایده اولیه داستان در سال ۲۰۰۶ به پیشنهاد دختر نویسنده در ذهن او شکل گرفت.

کاج‌زدگی

ژانر علمی-تخیلی در رمان‌های ایرانی، ژانری است که کمتر نویسنده‌ای به آن پرداخته. به همین دلیل هم نمونه‌هایی که بشود در این باره مثال زد، اندک است. با این‌حال جالب است بدانید که در رمان "کاج‌زدگی" نوشته ضحا کاظمی هم به موضوع شیوع بیماری اشاره شده. این رمان که از سوی انتشارات "چشمه" منتشر شده درباره آدم‌های شهری مسخ شده است که گویی زیر قدرتی ناظر در هراس‌اند. بیماری مرموزی پیرامون آن‌ها وجود دارد که همه تلاش می‌کنند از شرّ آن خلاص شوند.

این رمان به هفت بخش تقسیم شده که هر بخش نام یکی از شخصیت‌های داستان است: صد و هشتاد، بامداد، ماهور، سرو، باران، مهتاب و سایه. برخی از بخش‌ها از زبان سوم‌شخص و برخی دیگر از زبان اول‌شخص روایت می‌شوند. البته شاید عده‌ای با مطالعه آثار کاظمی در ژانر فانتزی و علمی-تخیلی بخواهند آن را با برخی شاهکار‌های جهانی مقایسه کنند؛ به‌خصوص نسل جوان‌تر که امروز بیشتر به این نوع کتاب‌ها دسترسی دارند. برای همین باید به محدودیت‌ها در ادبیات داستانی ایران در این زمینه توجه کرد.

فارغ از ممیزی‌های مرسوم، ضحا کاظمی جزء معدود نویسندگانی است که در این ژانر‌ها می‌نویسد و اولین گام‌ها را هم برداشته است. در شرایطی که ادبیات داستانی ایران به هیچ‌وجه ژانرمحور نیست، ضحا کاظمی با تمرکز بر ژانرنویسی در واقع تلاش می‌کند این جهان را به خواننده ایرانی معرفی کند. پیوند استعاره‌های ایرانی کهن و حجم قابلیت‌هایی که در سنت ادبی ما وجود دارد قابل کتمان نیست، با این حال در عرصه رمان‌نویسی کمتر کسی سراغ این نوع ژانر‌ها رفته است. به همین دلیل کاستی‌های این نوع فضا‌ها را در مقایسه با آثار برتر خارجی باید به جهت زمین بکری در نظر گرفت که امثال کاظمی در آن قدم گذاشته‌اند.

از دیگر آثار ضحا کاظمی می‌توان به رمان‌های "آدم‌نما"، "باران‌زاد"، "خاک آدم‌پوش"، "سال درخت"، "سین شین" و ... اشاره کرد.